Anlatım Özellikleri (İlkeleri)

ANLATIM ÖZELLİKLERİ – İLKELERİ

Anlatım özellikleri nedir? Bir metnin anlatımının etkileyici olması, dilin kurallarına uygun olması ve okur tarafından anlaşılması için kullanılan ilkelerdir.

anlatim ilkeleri ozellikleri

Anlatım Özellikleri

⇒YALINLIK (SADELİK)

Anlatımın uzun cümlelerden,söz sanatlarından uzak olması durumudur. Yalın anlatımlarda duygu ve düşünceler kısa ve öz biçimde anlatılır.

⇒ AKICILIK

Anlatımın hiç bir engele takılmadan akıp gitmesi; gereksiz sözcük tekrarlarından kaçınılmasıdır. Metinde söyleyişi kolay sözcüklere yer verilmelidir.

⇒ ÖZLÜLÜK (YOĞUNLUK)

Anlatımda zengin bir içeriği, gereksiz ayrıntılara yer vermeden az sözle çok şeyi ifade etmektir. Atasözleri, söyleyiş derinliği olduğundan özlü sözlere örnektir.

⇒ AÇIKLIK

Fikirlerin ve duyguların net bir şekilde anlatılmasıdır. Anlatımın hiç bir tartışmaya yol açmadan yargıyı açıkça ifade etmesidir.

⇒ ÖZGÜNLÜK (FARKLILIK)

Yazarın konuyu kendinden önceki sanatçılara ve çağdaşlarına benzemeden, taklit etmeden kendi tarzında ele almasıdır. Özgünlük bir eserin biçiminde de içeriğinde de olabilir.

⇒ DOĞALLIK / İÇTENLİK

Gerçeklerin olduğu gibi, çarpıtılmadan anlatılmasıdır. Anlatım içten ve yapmacıktan uzaktır.

⇒ DURULUK

Anlatımda gereksiz sözcüklere yer verilmemesidir. Gereksiz sözcük kullanmak aynı zamanda anlatım bozukluğuna yol açar.

⇒ TUTARLILIK

Anlatımın mantık kurallarına uyması, duygusal ve düşünsel çelişkiler taşımamasıdır.

⇒ ETKİLEYİCİLİK

Yazarın anlatımının okuyucu üzerinde iz bırakmasıdır.

⇒ SÜRÜKLEYİCİLİK

Anlatımın okur üzerinde merak duygusu uyandırmasıdır. Okurun metinden kopmaması sürükleyici olduğunun kanıtıdır.

Konuyu daha iyi kavrayabilmek için Anlatım Özellikleri ile ilgili soruları çözelim.

ANLATIM ÖZELLİKLERİ ÖRNEK SORULAR

“Şiirlerinde gereksiz sözcüklerden olabildiğince kaçınıyor. Sıfatlar, benzetmeler için de böyle bu. Okuyucu birtakım soyut, düğümlü sözcüklerle yorduğu da söylenemez. Öğretici bir hava taşımamalarına karşın, yine de bu şiirlerde bir eksiklik var: Başka şiirleri anımsatıyor; bunları daha önce okumuş gibi bir duyguya kapılıyorsunuz.” diyen bir eleştirmenin sözüne ettiği şiirlerde bulduğu eksiklik nedir?

A) Yalınlık B) İçtenlik C) Yoğunluk D) Özgünlük E) Açıklık

CEVAP : Sözü edilen şiirle ilgili eksiklik, paragrafın son cümlesinde belirtilmiştir. “Başka şiirleri anımsatıyor.” Bu da bize başka şiirleri taklit ettiğini göstermiş oluyor. Bu nedenle cevap D seçeneğidir.

(I) Servet-i Fünûn temsilcileri içinde Tevfik Fikret’ten sonra “en büyük şair” olarak nitelendirilen Cenap Şahabettin ile okul kitaplarında ilk karşılaşmam hançer gibi keskin bir Erzurum kışına
rastlar. (II) Zaten büyük bir çoğunluğumuz şair ve yazarlarla ancak okul kitaplarında tanışmışızdır. (III) Ne gariptir ki o büyük şairin o büyük şiiriyle Erzurum’un kan donduran, kasıp kavuran soğuğu
yüzünden bir türlü ısınmayan sınıfında tanışınca içim ısınmıştı. (IV) Şiir sevenler bilir; şiir insanın içini ısıtır, yerine göre serinletir, düşüncelerin ağırlığından kurtarır, alır götürür insanları bir yerlere
gönlünün elinden tutarak. (V) Elhân-ı Şitâ, o soğuk kış mevsiminde, o yatılı okulda yalnızlığımın ve özlemlerimin üzerine örtülüveren sıcacık bir battaniye etkisi yaratmıştı.(2012- YGS)

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde yalın bir anlatım söz konusudur?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

CEVAP: B

Görülenleri, duyulanları, düşünceleri süslü , yaldızlı sözler kullanmadan,yapmacıklığa düşmeden, anlaşılması güç, uzun cümlelere yer vermeden en kısa yoldan dile getirmek gerekir.Kıvrımlara , karışık yollara sapmadan derdimizi söyleyeceğimizi belirtmemiz gerekir.

Bu parçada sözü edilen özellik hangisiyle adlandırılabilir?

A ) Yoğunluk B ) Doğruluk C ) Açıklık D ) Yalınlık E ) Duruluk

CEVAP: A

ANLATIM ÖZELLİKLERİ ÖRNEK SORULAR

Arkadaşlarına şöyle diyordu: “Okula gitmeyen arkadaşıyla kardeşini aradı.” Şimdi bunu nasıl anlamalıyız?Arkadaşıyla bir olup kardeşini mi aradı?Hem kimin kardeşi?Yoksa hem arkadaşını hem onun kardeşini mi aradı?Okula gitmeyen kimdi?

Parçada eleştirilen cümlenin anlatımında eksik olan hangi özelliktir?

A ) Duruluk B ) Açıklık C ) Yalınlık D ) Sağlamlık E ) Akıcılık

CEVAP:B

İki nokta arasındaki en kısa yol “doğru”dur.En mantıklı yolu seçmek, yapılacak en akıllıca, en “doğru” iştir demek! Atalarımız da : “Sağ elle sol kulağını gösterme.”buyurmuşlar.Gelelim örneğe: “Bütün fertlerinin günü resim yaparak geçirdiği bir Amerikalı aile var.”mı demeli, yoksa “Bütün fertleri günü resim yaparak geçiren bir Amerikalı aile var.” biçiminde mi kurmalı bu cümleyi?Böyle bozuk cümleler kuranların kalemlerini ellerinden kapıp almalı diyorum!

Bu parçada yakınılan anlatım eksikliği hangisidir?

A ) Duruluk B ) Yoğunluk C ) Özlülük D ) Doğruluk E ) İnandırıcılık

CEVAP: A

Yazarlıkta ilk öğretmenim annemdir.Annem İstanbulluydu. Anadolu’yu yakından görüp tanımıştı.Halkın dil ve düşünce gerçeklerini içine iyice sindirmişti.Okur yazardı;ama gramer bilmezdi.Edebiyat bilgisi kıt bir kadındı.Sezgisi güçlüydü.Yazdıklarımı anneme okur, nasıl olduğunu sorardım.Yazdıklarımın kimi yerlerini “Burası olmamış.”diye eleştirirdi.Nedenini sorduğumda:“Böyle denmez de ondan.” derdi.

Parçaya göre yazarın annesinin, onun anlatımında bulunmasını istediği nitelik nedir?

A ) Doğallık B ) Duruluk C ) Akıcılık D ) Özgünlük E ) Tutarlılık

CEVAP: A

Klasik sanatçılar, az konuşur;ancak çok şey anlatırlar.İşe yaramayan ne varsa atarlar yazılarından.Onlarda parlak, şatafatlı tek cümle bulamazsınız.Yeni bir şey söylemezler;ama söylediklerini sağlam söylerler.Tek tutukluk,tek pürüz yoktur onların eserlerinde.

Parçaya göre klasik sanatçılarda aşağıdaki anlatım özelliklerinden hangisi yoktur?

A ) Özlülük B ) Duruluk C ) Akıcılık D ) Yalınlık E ) Süslülük

CEVAP: E

Güzel bir kadının makyaja ihtiyacı yoktur,Akıllı bir erkeğin pahalı ve şık elbiselere ihtiyacı olmadığı gibi.Bir elmanın tadı nasıl parlak kırmızısından ileri gelmiyorsa bir yapıtın da güzelliği parlak sözlerden ileri gelmez.

Bu parçada aşağıdaki anlatım özelliklerinden hangisi vurgulanmaktadır?

A ) Yalınlık B ) Duruluk C ) Özlülük D ) Akıcılık E ) Özlülük

CEVAP: A

Romanda anlatılanları, yaşayan bir insan yazarsa nasıl sonuca ulaşır; yaşamadan ilgi duyan yazarsa ne türlü bir sonuca ulaşabilir?Ben diyorum ki:Eğer babalık sevgisini göstermek istiyorsak bir romanda, baba olan bir yazarsa , daha başarılı olur.Yoksa aşağı yukarı olur.

Parçaya göre bir romanın anlatımında bulunması gereken nitelik hangisidir?

A ) Akıcılık B ) Doğallık C ) Özlülük D ) Yalınlık E ) Özgünlük

CEVAP: B

ANLATIM ÖZELLİKLERİ ÖRNEK SORULAR