Şiir Bilgisi (Şiirde Ahenk Unsurları) Konu Anlatımı
ŞİİR NEDİR?
⇒ Duygulardan, düşüncelerden, düşlerden, özlemlerden vb. süzülmüş yaşantı birikimleri olarak, ozanların, sözcüklerin sözlük anlamlarına kimi zaman değişik anlamlar da yükleyerek, dil içinde özel bir dil yaratarak oluşturdukları, imgelerden, simgelerden, söz sanatlarından, uyumdan vb. yararlanarak ortaya koydukları, okurda estetik duygular uyandıran yazı türüne şiir denir.
⇒ Şiir, imge, duygu ve düşünceler, hayaller ve sözcüklerin birlikte oluşturduğu coşkulu söyleyişlerdir.
⇒ Edebiyatımızda şiir (nazım) biçimindeki yazılara manzum, şiir parçalarına da manzume adı verilir.
⇒ Her şiir yazıldığı dönemin etkisi altındadır ve şair, şiirine kendi duygularını da yansıtır.
⇒ Şiirin diğer metinlerden farkı, kişinin ruhuna seslenmesi ve daha etkileyici bir anlatımın ön planda olmasıdır.
İmge : Şairin şiiri kaleme alırken zihninde oluşturduğu görüntü.
Nazım : Ölçülü ve uyaklı sözler topluluğudur.
ŞİİRİN ŞEKİL UNSURLARI
I- Nazım Birimi
⇒ Şiiri oluşturan dizelerin kümeleniş biçimidir.
*Dize : Şiirdeki her bir satıra verilen addır. En küçük nazım birimidir.
- Ağlasam sesimi duyar mısınız? (mıra-dize)
*Beyit : İki dizeden oluşan ve kendi içinde bir anlam bütünlüğü oluşturan nazım birimidir. Daha çok Divan edebiyatında kullanılmıştır.
- Ger dirse Fuzuli ki güzellerde vefa var
Aldanma ki şair sözü elbette yalandır
*Dörtlük : Dört dizeden oluşan ve kendi içinde anlam bütünlüğü oluşturan nazım birimidir.
- Yeşil pencerenden bir gül at bana,
Işıklarla dolsun kalbimin içi.
Geldim işte mevsim gibi kapına
Gözlerimde bulut, saçlarımda çiğ.
*Bent : Şiirde üç veya daha fazla dizeden oluşan ve kendi aralarında bir anlam bütünlüğü taşıyan nazım birimidir.
- Seni saklayacağım inan
Yazdıklarımda, çizdiklerimde,
Şarkılarımda, sözlerimde.
Edebiyatımızda İslamiyet Öncesi ve Halk şiiri nazım birimi dörtlük, Divan şiiri nazım birimi beyit, Cumhuriyet Döneminin nazım birimi dize olmuştur.
II. ÖLÇÜ (VEZİN)
⇒ Şiirde dizelerin hece sayılarının ya da hecelerin açıklık-kapalılık durumlarının eşitliğine ölçü denir.
⇒ Edebiyatımızda başlangıç bu yana üç ölçü kullanılmıştır.
A- HECE ÖLÇÜSÜ
⇒ Dizelerdeki sözcüklerin hece sayısının eşitliğine dayanan ölçüdür.
⇒ Hece ölçüsü, Türk şiirinin milli-ulusal ölçüsüdür.
⇒ Edebiyatımızda en çok kullanıla ölçüler 7, 8 ve 11’li hece ölçüleridir.
⇒ “Parmak hesabı” olarak da bilinir.
⇒ Hece ölçüsüyle yazılan dizeler okunurken belli yerlerde durulur. Dizelerdeki bekleme yerlerini gösteren, yarım nefes alınan yerlere ise durak denir.
ÖRNEK
Aruz sizin olsun / hece bizimdir, (11) (6+5=11’li hece ölçüsü)
Halkın söylediği / Türkçe bizimdir; (11)
Leyl sizin, şeb sizin, / gece bizimdir, (11)
Değildir bir mana / üç ada muhtaç. (11)
NOT: Hece sayılarını belirlemek için ünlü sesleri saymak yeterlidir.
B- ARUZ ÖLÇÜSÜ
⇒ Mısralardaki hecelerin açık ve kapalı olmasına dayanan ölçüdür.
⇒ Divan Edebiyatı Döneminde kullanılan ölçü olup Arap Edebiyatı kaynaklıdır.
⇒ Bu ölçüde açık heceler “·” şeklinde, kapalı heceler ise “ _ “ şeklinde gösterilir. Bunlar ölçü
kalıplarını oluşturur.
⇒ Kural olarak her dizenin son hecesi nasıl biterse bitsin kapalı hece sayılır.
⇒ Aruz ölçüsünde hecelerin değerlerini belirleme işlemine (duraklara) takti denir.
⇒ Kutadgu Bilig aruzla yazılan ilk eserdir.
ÖRNEK
ÖRNEK
Bedava yaşıyoruz, bedava;
Hava bedava, bulut bedava;
Dere tepe bedava;
Yağmur çamur bedava;
Otomobillerin dışı,
Sinemaların kapısı,
Uyak Kafiye Çeşitleri Örnekler
Nazım Şekilleri