YAPI BAKIMINDAN FİİLLER KONU ANLATIMI
⇒ Fiilleri de isim soylu sözcükler gibi yapı bakımından üç grupta inceliyoruz.
- BASİT FİİLLER
- TÜREMİŞ FİİLLER
- BİLEŞİK FİİLLER
BASİT FİİLLER
⇒ Hiçbir yapım eki almamış fiillerdir.
⇒ Çekim eki alabilirler.
- gel-, yapıyor, sevdim,…
ÖRNEK CÜMLELER
- Uçarı kuşu sevdanın
Alıp başını gitmiştir. - Değişir rüzgarın yönü,
Solar ansızın yapraklar; - Bir çok gidenin her biri memnun ki yerinden.
Bir çok seneler geçti; dönen yok seferinden - Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler;
Bilmez ki, giden sevgililer dönmeyecekler.
TÜREMİŞ FİİLLER
⇒ En az bir tane yapım eki almış fiillerdir.
- kap-tır-dı → kök+yapım eki+çekim eki
- kara-la-mış → kök+yapım eki+çekim eki
- aç-ıl → kök+yapım eki
ÖRNEK CÜMLELER
- Islığımı denesen hemen düşürürsün,
Gözlerim hızlandırır tenhalığını… - Unutturmayacağım, seni yaşatacağım,
Kendimi çoğalttıkça, seni kuşatacağım, - Her zamanda, her yerde sen bende yaşadıkça…
Sen evreninde sana seni aratacağım.
BİLEŞİK FİİLLER
1.KURALLI BİLEŞİK FİİLLER
a. Sürerlik (Süreklilik) Birleşik Fiilleri
b. Tezlik Fiili
c. Yeterlik (Yeterlilik) Fiili
d. Yaklaşma Fiili
a) Sürerlik (Süreklilik) Birleşik Fiilleri:
⇒ Fiile “edur-, -ekal-, -egel-” eylemleri getirilerek yapılır. Eylemin gerçekleşmesindeki sürekliliği ifade ederler.
- Siz şu konuyu inceleyedurun birazdan beraber bakarız.
- Senin arkandan bakakaldık.
b) Tezlik Fiili:
⇒ Fiile “-ivermek” eylemi yapılır.
⇒ Eylemin hızlıca, kısa zamanda; bazen de beklenmedik bir zamanda aniden gerçekleştiğini ifade eder.
- Kitap elimden düşüverdi.
- Kadın oracıkta bayılıvermesin mi?
- Sen bunları yazıver.
c) Yeterlik (Yeterlilik) Fiili:
⇒ Fiile “-ebilmek” eylemi getirilerek yapılır.
⇒ Fiile “gücü yetme, başarma” anlamı katar.
- Masayı kenara itebilirim. (Gücü yetme)
- Bugün yağmur yağabilir. (Olasılık)
- Gidebilir miyiz? (İzin isteme)
Yeterlilik fiilinin olumsuzunda “-ebil-” sabit fiilinin “bil-” kısmı düşebilir.
- Bu konuya çalışabildim. (bileşik fiil)
- Bu konuya çalışamadım. (bileşik fiil)
- Bu konuya çalışmadım. (basit fiil)
d) Yaklaşma Fiili:
⇒ Fiile “-eyazmak” eylemi getirilerek yapılır.
⇒ Eylemin gerçekleşmek üzereyken gerçekleşmediğini ifade eder.
- Çocuk korkudan bayılayazdı.
- Tabağı düşüreyazdım.
2. YARDIMCI FİİLLE YAPILAN BİLEŞİK FİİLLER
⇒ Bir isimle birlikte “et-, ol-, bul-, buyur-, eyle-, kıl-, yap-, ver-” gibi yardımcı fiillerin birleşmesiyle oluşan birleşik fiillerdir.
⇒ Yardımcı fiiller tek başlarına bir anlam ifade etmezler.
⇒ Yardımcı eylemle yapılan bileşik fiillerin yapısı şu şekildedir:
İsim + Yardımcı Eylem
ÖRNEK CÜMLELER
Etmek
- Yanındakilere her zaman yardım ederdi.
- Alay etme ey gönül, bir gün sen de yaşarsın.
Olmak
- Batan güneş, sen olmak vardı şimdi .
- İçinde hissediyordu acıyı, pişman olmak neye yaradı.
Bulmak
- Çare bulunur mu ey dost bu aşka?
- Dizlerimin bağı çözüldü, boş bulundum karşısında.
Kılmak
- Yaşamayı mecbur kılmıştı, yokluğunda.
- Sözünü etkili kılmak istercesine bakışlarını çevirdi.
3. ANLAMCA KAYNAŞMIŞ BİLEŞİK FİİLLER
⇒ Bir fiil olmak şartıyla birden fazla sözcüğün anlamca kaynaşması ile oluşturulan birleşik fiillerdir.
⇒ Deyimler bu gruba dahildir.
ÖRNEK CÜMLELER
- Sen sen ol kalp kırma.
- Mangalda kül bırakmıyor.
- Haberi alınca ağzı açık kaldı.
- Gönül bu dile düştü bir kere.
- Hoş gör gitsin aldırma.
- Al elmaya taş atan çok olur.
↓⇓↓⇓
Yapı Bakımından Fiilller Konu Anlatımı Pdf yapi-bakimindan-fiiller-konu-anlatimi-pdf
⇒ FİİLLE İLGİLİ DİĞER KONULARA AŞAĞIDAKİ LİNKLERDEN ULAŞABİLİRSİNİZ.