A- Sözcük Düzeyinde Anlatım Bozuklukları 

  1. Gereksiz Sözcük Kullanılması
  2. Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanımı
  3. Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı
  4. Yapıca Hatalı Sözcük Kullanımı ( Ek Yanlışlığı)
  5. Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması
  6. Sıralama ve Mantık Hataları
  7. Tamlamalarla İlgili Yanlışlıklar
  8. Bağlaç Yanlışlığı

B- Cümle Düzeyinde Anlatım Bozuklukları için TIKLAYINIZ

1. Gereksiz Sözcük Kullanılması:

  • Bir cümlede aynı anlama gelen sözcük ya da sözcükler bulunursa cümlede anlatım bozukluğu vardır.
  • Cümleden çıkarıldığında eğer cümlenin anlamında bir eksilme görülmüyorsa o sözcük gereksizdir.

ÖRNEK:

    • Şirketin reklam ve tanıtım servisi yeterince çalışmıyor.
    • Bu konuda herkesin fikir ve görüşünü almalıyız.
    • Buralara ayda yılda bir  seyrekte olsa uğrardı.
    • Hiç yoktan yok yere çocuğun üstüne gittin.
    • Gözünden akan ıslak yaşları sildi mendiliyle.
    • Yaşanmış tecrübelerden ders almalısın.
    • Almanca dili uluslararası dil olma özelliğini kaybetti mi?
    • Yanılmıyorsam, onunla ilişkisi olduğunu tahmin ediyorum.

NOT: Yardımcı eylemlerin gereksiz kullanımı da anlatım bozukluğuna yol açar. Cümlenin anlamı eklerle sağlanabiliyorsa, yardımcı fiile gerek yoktur.

  • Akşam yine hasta oldu. ( hastalandı)
  • Sınava başvuruda bulundu. ( başvurdu)

NOT: Sanatlar, mecazlı söyleyişler, ikilemeler, dönüşlülük zamiri anlatım bozukluğu değildir.

  • Ben kendim buraya geldim.
  • Kılık kıyafet dikkat çeker.
  • Beyaz bembeyaz bir elbise giymişti.

Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Buluştukları zaman sanattan, edebiyattan konuşuyor kimi sanatçıları eleştiriyorlardı.
B) Ortada, karamsar olmayı gerektirecek bir durum yoktu.
C) Bu kitapları okumak, çocuğun ufkunu genişletiyor, ona farklı dünyaların kapılarını açıyordu.
D) Bu, kendi resimleri için açtığı ilk kişisel sergisi olacağı için çok heyecanlıydı.
E) Çok yorgun olduğu için o akşam erkenden yatmak istedi.
(2002 – ÖSS)

Çözüm:
D seçeneğinde “kişisel” sözcüğünün içinde “kendi” sözcüğünün anlamı bulunduğundan, gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır.
Cevap D

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Çevremizdeki kişilerle kuracağımız ilişkilerde özenli olmalıyız.
B) Sorunların, bütün yönleriyle ele alınması iyi olur.
C) Bu alanda başarıya ulaşanların sayısı oldukça azdır.
D) Araştırmalar, eldeki bilgilerin doğru olmadığını kanıtlıyor.
E) Bu konudaki iftiralar tamamen uydurmadır.
(2003 – ÖSS)

Çözüm:
E seçeneğinde “iftiralar” sözcüğünün içinde “uydurma” anlamı bulunduğundan, gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. Cümle, “Bu konudaki söylentiler tamamen uydurmadır.” şeklinde düzeltilebilir.
Cevap E

 

2.  Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanımı

  • Yazım ve anlam bakımından birbirine yakın sözcüklerin hatalı kullanımı anlatımı bozar. Sözcük anlamlarının iyi bir şekilde bilinmesi gereklidir.

ÖRNEK

  • Toplantı sonunda bana kendisini tanıştırdı. (tanıttı)
  • Bu yıl dergimizin üçüncü sayısını yayınladık. (yayımladık)
  • Akşam çekilen resimlere bakabilir miyim? (fotoğraf)
  • Savaş çıkma olanağı yüksekmiş. (olasılığı)

NOT: Olumlu ya da olumsuz anlamlı sözcükler birbiri yerine kullanıldığında anlatım bozukluğu olur.

  • Korona virüs sayesinde binlerce insan öldü. ( yüzünden/ nedeniyle)
  • Annem yüzünden çok iyi yerlere geldim. ( sayesinde)

Bu konuda en çok dikkat edilmesi gereken sözcükler

ayrıcalık – ayrım – ayrıntı

çekimser – çekingen

izlemek – dinlemek

görülüyor – görünüyor

portre – porte

süre – süreç

fotoğraf – resim

özel – özgü

 

            Olumsuz Durumlarda                     Olumlu Durumlarda 
nedeniyle

yüzünden

risk

neden olmak

sebep olmak

sebebiyle

sayesinde

katkısıyla

şansından

vesile olmak

sağlamak

yardımıyla

SORU

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Sanayide gelişmiş ülkelerde, bu tür sorunlar hızla çözülüyor.
B) Düzenlenen toplantı ve törenlerde bütün öğrenciler görev alıyor.
C) Bu konuda yapılan açıklamaların anlaşılmayacak bir yanı bulunmuyor.
D) Kurumda çalışanların başarısının, bu koşullara bağlı olduğu düşünülüyor.
E) Teknoloji ne kadar artarsa da el emeğinin önemi azalmıyor.
(2002 – ÖSS)

Çözüm:
E seçeneğinde “artarsa” sözcüğü yanlış kullanılmıştır. Çünkü teknoloji artmaz, gelişir veya ilerler. Dolayısıyla yanlış anlamda sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır. Cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için “artarsa” sözcüğü yerine “gelişirse” veya “ilerlerse” sözcüklerinden biri getirilmelidir.
Cevap E

3. Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı

  • Bir cümlede hem olasılık hem de kesinlik anlamlarını taşıyan sözcükler bir arada kullanıldığında anlam bozulur.

ÖRNEK

  • Bu çalışmalarımızın kesinlikle başarıya ulaşacağını tahmin ediyorum.
  • Hiç şüphesiz erken saatlerde de Bodrum’a uçak olabilir.
  • Onunla tam dört beş yıldır görüşmemiştik.
  • Bu saatte arayan mutlaka annem olsa gerek.
  • Kesinlikle bu kitapları daha önce okumuş olmalı.

SORU

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Az da olsa bu başarıda benim de payım var.

B) Sınava çok iyi hazırlandı, kesinlikle bu sınavı kazanma ihtimali var.

C) Türkiye’de bir çok göl kuruma tehlikesi yaşıyor.

D) Bu konuda gençleri küçümsemek doğru değil.

E) Öğrenci sayısının fazla olması işleri zorlaştırıyor.

Çözüm:

Kesinlik ve ihtimal bildiren sözcükler bir arada kullanılmış. Bu nedenle cevap B’dir.

4. Yapıca Hatalı Sözcük Kullanımı ( Ek Yanlışlığı)

  • Bir cümlede sözcüklerin yanlış ya da gereksiz gereksiz ekler alması anlamı bozar.

ÖRNEK

  • Araba kullanmasını henüz öğrenemedim. ( kullanmayı)
  • Bu kitapların iyi okunulması gerektiğini düşünüyorum. (okunması)
  •  Beni üzen şey senin haksız yere kızdığındır. (kızmandır)
  • Köşeye manavcı dükkanı açıldı. ( manav)

 

5. Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması

  • Cümlede özellikle sıfat ve zarf türünden sözcüklerin doğru yerde kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.

ÖRNEK

  • Yeni durağa gelmiştik ki otobüsü kaçırdık. (Durağa yeni …..)
  • Bu konuda çekinmeden düşünceler dile getirilmeli. (…düşünceler çekinmeden…)
  • Her yolda kalan insana yardım etmek gerekir. (…yolda kalan her insana…)
  • İzinsiz inşaata girilmez. (inşaata izinsiz girilmez)

SORU

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüğün yanlış yerde kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Öğretmenimiz konuyu ayrıntılı olarak özetledi.

B) Mehmet Çavuş, yalnız tek başına bir orduyla baş ederdi.

C) Bu yeni teknoloji sayesinde kırk sivrisineksiz gece geçirebiliriz.

D) Yemeğini erken yemesi gereken hasta bu yasağa uymuyor.

E) Görevliler evin her köşesini delik deşik aradılar.

Çözüm:

C seçeneğinde “kırk sivrisineksiz” yerine ” sivrisineksiz kırk gece” şeklinde kullanılması gerekmektedir. Doğru cevap “C” seçeneğidir.

 

6. Sıralama ve Mantık Hataları

  • Cümlede verilen kavramların önem sırasının karıştırılması ya da cümlenin mantık açısından yanlış oluşturulması sonucunda ortaya çıkan anlatım bozukluklarıdır.

ÖRNEK

  • Problemleri karşılıklı anlayış ve birlik içinde çözeceğiz. (karşılıklı birlik olmaz)
  • Yiyecek bir lokma ekmeğimiz hatta yemeğimiz bile kalmamıştı. ( Önce yemek belirtilir, sonra ekmeğimiz bile denir. Önce büyük sonra küçük mantığı)
  • Yarının mutlu günlerine özlem duyuyorum. ( Özlem geçmişte yaşananlara duyulur.)
  • İlk kez gerçekleşen gösteriye katılım rekor düzeydeydi.
    (İlk kez yapılan bir gösteriye gelen izleyici sayısının, rekor düzeyde olup olmadığı bilinemez.) 

SORU

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mantıksal bir hata yapılmıştır?

A) Bütün bildiklerimi ve bilmediklerimi oğluma öğretmek istiyorum.

B) Bacakları tutmuyor, gözleri artık görmüyorlardı.

C) Ali’nin sınıf başkanlığı otuza karşı, on iki oyla reddedildi.

D) Okullardaki eşyayı tahrip ve onlara zarar verenler disiplin kuruluna verilir.

E) Çok istek aldı bu parça.

Çözüm:

“A” şıkkında “bütün bildiklerimi ve bilmediklerim” deniliyor. İnsan bilmediği şeyi öğretemez. Bu nedenle cevap A şıkkıdır. 

 

7. Tamlamalarla İlgili Yanlışlıklar

  • Çoğunlukla ad ve sıfatların aynı tamlanana bağlanması sonucu oluşan bir anlatım bozukluğudur. Bu nedenle isimlerle sıfatların aynı tamlanana bağlandığı kullanımlara dikkat etmek gerekir.

Örnek

  • Lokantada domates ve Urfa kebabı istedik. (domates çorbası)
  • Türkiye’de deniz ve karasal iklim iç içedir. (deniz iklimi)
  • Özel ve devlet televizyonları olaya yer verdi. (özel televizyonlar)
  • Törende bir çok askeri ve polis aracı görev aldı. (askeri araç)

SORU

Haberin, ulusal ve yerel televizyonlardaki veriliş biçimini tartışıyoruz.

Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmaktadır?

A) Gereksiz sözcük kullanılmasından

B) Dolaylı tümleç eksikliğinden

C) Yanlış sözcük kullanılmasından

D) Özne- yüklem uyumsuzluğundan

E) Tamlama Eksikliğinden

Çözüm:

“Haberin, ulusal televizyonlarda ve yerel televizyonlardaki veriliş biçimini tartışıyoruz.” şeklinde olması gerekiyordu. Bu nedenle doğru cevap ‘E’ seçeneğidir.

 

8. Bağlaç Yanlışlığı

  • Cümleler arasındaki anlamsal bağı doğru şekilde kurmak için bağlaçları kullanırız. Bu duruma uymayan kullanımlarda anlatım bozukluğu meydana gelir.

ÖRNEK

  • Seni çok aradım ve bulamadım. ( Seni çok aradım ama bulamadım)
  • Bu işi kabul edeceğim ancak paraya çok ihtiyacım var. (  Bu işi kabul edeceğim çünkü paraya çok ihtiyacım var.

Sözcük Düzeyinde Anlatım Bozuklukları pdf indir anlatim-bozuklugu-konu-anlatim-pdf

B- Cümle Düzeyinde Anlatım Bozuklukları için TIKLAYINIZ