Edebi Akımlar, Edebiyat Akımının Özellikleri

EDEBİYATIN SANAT AKIMLARI İLE İLİŞKİSİ

Edebiyat Akımı / Edebi Akım

Bir sanatkar grubunun belli bir dönemde, ortak dünya görüşü, estetik, sanat, edebiyat anlayışı çerçevesinde oluşturdukları edebiyat hareketi; bu anlayış ve hareket çevresinde kaleme alınan edebi eserlerin oluşturduğu bütündür.

Sözlü anlatımın yerini yazıya bıraktığı tarihlerden günümüze kadar insanoğlu, anlayış ve duyuş biçimlerini diğerlerinden daha etkili ve farklı olarak ifade etmek istemiştir. Bu durum zaman içerisinde edebiyat ve fikir adamlarının düşünüş tarzlarını etkilemiştir. Toplumsal ve siyasal olaylar bu etkileşimin tetikleyici unsurları olmuştur. Hümanizm, Rönesans ve Fransız İhtilali gibi tarihi derinden etkileyen toplumsal devinimler, edebi anlayış ve duruş biçimlerini yönlendirip, şekillendirmişlerdir. Bu biçimlenişin ve hareketliliğin edebiyatta karşılığı edebi akımlar olmuştur. Siyasal ve toplumsal olayların filizlendirdiği klasisizm, romantizm ve realizm akımları hem Batı hem de Türk edebiyatının temelini oluşturmuştur.

⇒Her edebiyat akımı, genel bir estetik ve sanat görüşü veya hareketinin bir parçasıdır.

⇒Edebi akımlar, toplumun şartlarından, kültürel değerlerinden, dünya görüşünden, edebi geleneğinden bağımsız düşünülemez.

⇒Her edebi akım, kendinden öncekine göre farklı bir kültür, felsefe ve estetiğe sahiptir.

EDEBİ AKIMLAR, AKIMLARIN ÖZELLİKLERİ VE SANATÇILARI

KLASİSİZM (KURALCILIK)

ÖZELLİKLERİ

• 17. yüzyıl ortalarında Fransa’da ortaya çıkmıştır. “1660 Ekolü” olarak da bilinir.
• Akla ve sağ duyuya değer verilir.
• Konular eski Yunan ve Latin edebiyatından alınmıştır.
• Kahramanlar seçkin kişilerdir.
• Konu değil konunun işlenişi önemsenmiştir.
• Dilde ve üslupta kusursuzluk aranmıştır.
• Üslup süssüz, açık ve yapmacıktan uzaktır
• “Sanat sanat içindir” ilkesi benimsenmiştir.
• Sanatçılar, yapıtlarında kişiliğini gizlemişlerdir.
• Klasisizmde duygusallığa yer yoktur.
• Üç birlik kuralı vardır. (yer, zaman, mekan)
• Kaba sözcüklere yer vermemişlerdir.
• Özellikle trajedi ve komedi türünde eserler vermişlerdir.

DÜNYA EDEBİYATINDA KLASİSİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Moliere (Molyer),
• Corneille (Korneyl),
• Racine (Rasin),
• La Fontaine (La Fonten),
• Fenelon (Fenelon)

TÜRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Şinasi
• Ahmet Vefik Paşa
• Direktör Ali Bey

ROMANTİZM (COŞUMCULUK)

Romantizmin ortaya çıkmasında etkili olan durumlar:

⇒ 1789 Fransız İhtilali sonrasında Fransa’daki karışık ortam.

⇒ Klasisizmin yaklaşık iki yüzyıl boyunca sanatçıyı rahatsız eden sıkı kuralları

⇒ Dönemin sosyal ve ekonomik yapısı

⇒ Yönetimin ve felsefedeki değişim

⇒ J.J. Rousseau, Volttaire’in düşünceleri

ÖZELLİKLERİ

• 18. yüzyılda klasisizme tepki olarak doğmuş bir akımdır.
• J.J.Rousseau akımın öncüsüdür.
• Konular Hristiyanlıktan, tarihten ve günlük yaşamdan alınmıştır.
• Duygulara ve hayallere önem verilir.
• “Sanat, toplum içindir” anlayışı benimsenmiştir.
• Tabiat önemsenmiş, gözlem ve tasvire önem verilmiştir.
• Konular işlenirken iyi, kötü, doğru, yanlış gibi karşıtlıklardan yararlanırlar.
• Üç birlik kuralı terk edilir.
• Sanatçılar kendi eserlerinin kişiliklerini gizlemezler.

DÜNYA EDEBİYATINDA ROMANTİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Voltaire, 
• Shakespeare, 
• Lord Byron, 
• Goethe, Schiller,
• Jean Jacques Rousseau, 
• Chateaubriand, 
• Madame de Stael, 
• Lamartine, 
• Victor Hugo, 
• Aleksandre Dumas Pere, 
• Alfred de Musset, 
• Alfred de Vigny, 
• Aleksandre Puşkin

TÜRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Namık Kemal, 
• Ahmet Mithat Efendi, 
• Abdülhak Hamit Tarhan, 
• Recaizade Mahmut Ekrem (şiirde)

REALİZM (GERÇEKÇİLİK)

• 19.yy’ın ikinci yarısında Fransa’da romantizme tepki olarak doğmuştur.
• Konular gerçek yaşamdan alınır. Olay ve kişiler yaşanan ve yaşayan kişilerin benzerleridir.
• Kişilerin ruhsal davranışlarını etkileyen çevre ve ortamın tanıtılmasına önem verilmiştir.
• Betimlemeler yazarın gözüyle yapılmaz kahramanın gözüyle yapılır.
• Duygu ve hayale kapılmadan toplum gerçeklerini olduğu gibi yansıtır.
• “Sanat, sanat içindir” görüşünü savunurlar.
• Hikâye ve roman türlerinde etkili olmuştur.

DÜNYA EDEBİYATINDA REALİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Gustave Flaubert, (Madame Bovary romanı, realizmin ilk örneği sayılır)
• Stendhal, 
• Honore de Balzac, 
• Daniel Defoe, 
• Charles Dickens, 
• Hemingway, 
• Turgenyev, 
• Çehov, 
• Gorki, 
• Gogol, 
• Tolstoy, 
• Dostoyevski

TÜRK EDEBİYATINDA REALİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Recaizade Mahmut Ekrem (roman ve öyküde)
• Samipaşazade Sezai
• Mehmet Akif Ersoy 
• Halit Ziya Uşaklıgil 
• Mehmet Rauf 
• Ömer Seyfettin 
• Yakup Kadri Karaosmanoğlu
• Refik Halit Karay 
• Reşat Nuri Güntekin 
• Halide Edip Adıvar

NATÜRALİZM (DOĞALCILIK)

• 19. asrın ikinci yarısında Fransa’da ortaya çıkmıştır.
• Kurucusu Emile Zola’dır.
• Determinizmden etkilenmişlerdir.
• Determinizme göre tabiat olaylarında aynı sebepler aynı sonucu doğurur. Yani sanat doğanın bir kopyası olmalıdır.
• Bilimsel ve deneysel gerçekçilik esas alınmıştır.
• Olaylar ve kişiler bir bilim adamı gözüyle incelenmiştir.
• İğrenç ve çirkin olayların anlatılmasından çekinmemişlerdir.
• Mekan, çevre ve insan tasvirlerine geniş yer verilir.
• Nesnellik hakimdir.
• Kişiler, bulunduğu çevrenin diliyle konuşturulmuştur.( sokak dili)
• İnsan kişiliğini anlatabilmek için soya çekim yasalarından ve toplum biliminden yararlanılmıştır.
• Realizmin bilimsellikle yoğrulmuş biçimi olarak da değerlendirilen bir akımdır.

DÜNYA EDEBİYATINDA NATÜRALİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Emile Zola
• Guy De Maupassant 
• Alphonse Daudet 
• John Steinbeck 
• Goncourt Kardeşler

TÜRK EDEBİYATINDA NATÜRALİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Hüseyin Rahmi Gürpınar
• Nabizade Nazım 
• Beşir Fuat

PARNASİZM 

• 19. asrın ikinci yarısında Fransa’da ortaya çıkmıştır.
• Romantik şiir anlayışına tepki olarak doğmuştur.
• Realizmin şiire yansımış şeklidir. Şiirde gerçekçiliktir.
• “Sanat, sanat içindir” görüşünü savunurlar.
• Nesneler dış görünüşüne göre anlatılmıştır.
• Kelime seçimine, sıralanışına ve ahenge önem verilmiştir.
• Şiirin biçim özellikleri önemsenmiştir.
• Dilin açık ve yalın olmasına özen gösterilmiştir.
• En çok “sone” biçimi kullanılmıştır.
• Mitoloji ve egzotik temalar işlenmiştir.
• Şiirde nesnellik ve bilimsellik aranmıştır.

DÜNYA EDEBİYATINDA PARNASİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Theophille Gautier
• Theodore Banville
• Francois Coppee 
• Jose Maria de Heredia
• Leconte de Liste 

TÜRK EDEBİYATINDA PARNASİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Tevfik Fikret 
• Cenap Şahabettin 
• Yahya Kemal Beyatlı

SEMBOLİZM (SİMGECİLİK)

• 19. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan bir akımdır.
• Şiirde belirginleşen bir akımdır.
• Şiirde gerçek değil, gerçeğin uyandırdığı etki anlatılmıştır.
• “Şiir anlaşılmak için değil, hissedilmek içindir.” görüşünü benimsemişlerdir.
• Anlam kapalılığını savunmuşlardır.
• Sararmış yapraklar, gün batımları gibi niteleyici sözcükler sıkça kullanılmıştır.
• Şair duygularını simgelerle ifade etme yolunu seçmiştir.
• Şiirde musikiyi savunmuşlardır.

DÜNYA EDEBİYATINDA SEMBOLİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Baudelaire
• Mallarme
• Arthur Rimbaud 
• Paul Verlaine 
• Paul Valery 
• Edgar Allan Poe

TÜRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Ahmet Haşim 
• Ahmet Hamdi Tanpınar 
• Cahit Sıtkı Tarancı 
• Ahmet Muhip Dıranas
• Cenap Şahabettin

SÜRREALİZM (GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)

• 20. yüzyılda oluşan bir akımdır.
• Şiirde görülür.
• Freud’un psikanaliz kuramının edebiyata yansımasıdır.
• “Bilinçaltı”nın sanata uygulanması görüşü benimsenmiştir.
• Noktalama işaretlerinin kullanılması gereksiz görülmüştür.
• Akıl ve mantığa karşıdır.
• İçgüdü ve bilinçaltı ön plandadır.
• Olağanüstü olana ilgi duymuşlardır.

DÜNYA EDEBİYATINDA SÜRREALİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Andre Breton
• Louis Aragon
• Paul Eluard

TÜRK EDEBİYATINDA SÜRREALİZMİN TEMSİLCİLERİ

• Cemal Süreyya 
• İlhan Berk (İkinci Yeniciler)
• Oktay Rifat
• Orhan Veli ve arkadaşları

EDEBİYAT AKIMLARI SUNUMU

Sunumu sağ alt köşedeki menüden indirebilirsiniz.

Sunumu indirmek için

1. Sunumu sağ alt köşedeki menüden indirebilirsiniz.

2. Edebi Akımlar ve Özellikleri PDF indirmek için TIKLAYINIZ

Bu konu düzenli olarak güncellenmektedir.