FİİLLERDE KİP
⇒ Fiiller, zaman ve anlam özelliklerine göre çeşitli ekler alarak zaman ve anlam biçimleri kazanmalarına kip denir.
⇒ Fiile zaman anlamı kazandıran kiplere haber kipleri, dilek, şart gibi anlam kazandıran kiplere dilek kipleri
diyoruz.
A-HABER KİPLERİ
1.Bilinen Geçmiş Zaman (Görülen / -di’li)
⇒ Eylemin gerçekleşip, sonucunun kesin olarak bilindiğini gösterir.
- Tekil Şahıs yap – dı – m
- Tekil Şahıs yap – dı – n
- Tekil Şahıs yap – dı
- Çoğul Şahıs yap – dı – k
- Çoğul Şahıs yap – dı – nız
- Çoğul Şahıs yap – dı – lar
2. Öğrenilen Geçmiş Zaman (Duyulan / -miş’li)
⇒ Bildirilen işin yapıldığını, eylemin başkası tarafından yapılıp duyulduğunu ifade eder.
- Yaz tatilinde Antalya’ya gitmişler.
- Festivale onlar da katılmış.
⇒ “-miş” eki öznenin daha önce gerçekleşmiş bir olayı, başkasından duyma ya da sonradan fark
ettiğini ifade eder.
- Bizimkiler bu maçta da yenmiş. (Başkasından duyma)
- Kitap okurken şuracıkta uyuklamışım. (Sonradan fark etme)
⇒ “-miş” eki her zaman başkasından duyulma anlamı taşımayabilir.
- “Parmağın kesilmiş, nasıl oldu?” cümlesinde “-mış” eki görülen bir durumu anlatmaktadır.
3. Şimdiki Zaman (-yor)
⇒Eylemin şu anda yapılmakta olduğunu ifade eder.
- Odamda resim yapıyorum.
- Çocuklar körebe oynuyor.
⇒ “(ı)yor parantez içinde gösterilen ses, ünlüyle biten fiillerde görülmez: “uyu – yor”
⇒ Şimdiki zaman çekimi “-(i)yor” eki dışında “-makta, -mekte” ekleri ile de yapılır.
- Çarşıda alışveriş yapmaktayım.
- Ders çalışmaktayım.
4. Gelecek Zaman (-acak, -ecek)
⇒ Eylemin, söylendiği andan daha sonra yapılacağını ifade eder.
- Yarın beninle gelecek misin?
- Okuldan çıkınca arkadaşına gidecek.
5. Geniş Zaman (-ır, -ar, -er)
⇒ Fiilin herhangi bir zamanda yapılabildiğini gösterir.
- Her gün erken kalkarım.
- Sabahları işe geç kalır.
B- DİLEK KİPLERİ
1. Gereklilik Kipi (-meli / -malı)
⇒ Eylemin yapılmasının gerekli veya zorunlu olduğunu ifade eder.
- Yarın tüm bahçe temizlenmeli.
- Elbiselerini ütülemelisin.
⇒ Gereklilik kipi bazen cümleye ihtimal anlamı katabilir.
- Öğrenciler sınavdan çıkmış olmalı. (ihtimal)
2. Koşul (Şart) Kipi (-se / -sa)
⇒ Fiil kök veya gövdesine gelerek koşul(şart) ve istek anlamı katar.
- Notların yüksek olursa tiyatroya gidebilirsin.(şart)
- Bu akşam parkta dolaşsak. (dilek)
3. İstek Kipi (-e, -a)
⇒ Cümleye istek, dilek, temenni anlamı katar.
- Sizinle bende geleyim.
- Bütün insanlar buraya gelesiniz.
- Doğum günü partime onu da çağırayım.
4. Emir Kipi ( – )
⇒ Eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildirir. Emir kipinin eki yoktur.
⇒ Birinci tekil ve birinci çoğul şahsın emir çekimi yoktur.
- Hemen buraya gel.
- Çamaşırlar yıkansın.
- Önünüze bakın.
⇒ FİİLLE İLGİLİ DİĞER KONULARA AŞAĞIDAKİ LİNKLERDEN ULAŞABİLİRSİNİZ.
Fiillerin Olumsuz Biçimleri – Soru Biçimleri
Fiillerde Kip – Anlam – Zaman Kayması
Yapı Bakımından Fiiller
Basit ve Birleşik Zamanlı (Çekimli) Fiiller
Ek Fiil ( Ek Eylem)
Fiilde Çatı
