Fiil (Eylem) Konu Anlatımı

FİİL (EYLEM) KONU ANLATIMI

⇒ İş (kılış), oluş ve durum (hareket) bildiren sözcüklere fiil (eylem) denir.

⇒ Fiiller “-mak, -mek” mastar eklerini ve olumsuzluk eklerini alabilen sözcüklerdir.

koş-mak → koş-ma-mak
yap-mak → yap-ma-mak
sev-mek → sev-me-mek

ANLAMLARI BAKIMINDAN FİİLLER

◊ KILIŞ (İŞ) FİİLİ

⇒ Cümlede yapılan işten etkilenen varlığın bulunduğu fiillerdir.

⇒ Nesne alırlar. ( Nesne, fiile sorulan neyi?, kimi? sorularının cevabıdır.)

⇒ Kılış fiilleri nesne aldıkları için çatı bakımından geçişli fiillerdir.

(onu) oku-
(onu) yaz-
(onu) at-
(onu) bil-

Cümlede kılış fiilini bulmak için fiilin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı oluyorsa kılış fiilidir.

Bütün gün evi temizledi. (neyi temizlemek? → evi )
Oyuncaklarını balkondan atmış. (neyi atmış? → oyuncaklarını )

Cümlede kullanılmasa da fiil “neyi, kimi” sorularına yanıt veriyorsa kılış (iş) fiilidir.

Onunla birlikte yazdık. (neyi yazmak? → onu → yazıyı → hikayeyi,…)

◊ DURUM (HAREKET) FİİLİ

⇒ Öznenin durumu hakkında bilgi veren fiillerdir.

⇒ Nesne almazlar. “Neyi, kimi” sorularına yanıt vermezler.

⇒ Nesne almadıkları için çatı bakımından geçişsiz fiillerdir.

gül-
ağla-
bak-
uyu-
git-

Bir baktım yanımda uyumuş. (neyi uyumak? → yanıt yok)

İrem Silivri’ye gitti. (neyi gitmek? → yanıt yok)

◊ OLUŞ FİİLİ

⇒ Gerçekleşmesi zamana bağlı olup kendiliğinden gerçekleşen eylemlerdir.

⇒ Nesne almazlar.

Sonbahar geldi yapraklar sarardı.
Ekmek ne çabuk bayatladı.
Bahçedeki elmalar çürümüş.
Balkonun demirleri paslanmış.
Saçların çok sağlıklı uzuyor.

ÖRNEK SORU

“Anlattıkları şeylerin niteliklerine göre fiiller, kılış fiilleri (almak, taşımak, kazmak… gibi), durum fiilleri (yatmak, susmak, durmak… gibi), oluş fiilleri (doymak, uzamak, kararmak… gibi) diye adlandırılır.”

Aşağıdakilerden hangisinde, yukarıda sözü edilen fiillerin tümü örneklendirilmektedir?

A) delmek, dizmek, ezmek

B) solmak, susmak, acımak

C) ağlamak, oturmak, büyümek

D) yolmak, kırmak, saçmak

E) atmak, kalkmak, sararmak

(ÖYS 1983)

CEVAP: Doğru cevap “E” seçeneğidir.

FİİLLERDE KİŞİ EKLERİ

⇒ Fiilde bildirilen iş, oluş ya da durumun kaçıncı kişi tarafından yapıldığını belirten eklerdir.

⇒ Kişi ekleri, cümlede işi yapanı yani özneyi bildirir.

Kişi (Şahıs)	Fiil – Kip – Kişi Eki	Kişi (Şahıs)	Fiil – Kip – Kişi eki
1. tekil kişi (ben)	Sev – di – m	1. tekil kişi (ben)	Yaz – malı – y – ım
2. tekil kişi (sen)	Sev – di – n	2. tekil kişi (sen)	Yaz – malı – sın
3. tekil kişi (o)	Sev – di	3. tekil kişi (o)	Yaz – malı
1. çoğul kişi (biz)	Sev – di – k	1. çoğul kişi (biz)	Yaz – malı – y – ız
2. çoğul kişi (siz)	Sev – di – niz	2. çoğul kişi (siz)	Yaz – malı – sınız
3. çoğul kişi (onlar)	Sev – di – ler	3. çoğul kişi (onlar)	Yaz – malı – lar